ოჟიოს (ბაიხოს) სამების ეკლესია კახეთში, ახმეტის მუნიციპალიტეტში, სოფელ ოჟიოში მდებარეობს, ნასოფლარ ბაიხოს ტერიტორიაზე. იგი VII საუკუნის II ნახევრით თარიღდება. ტაძარი გეგმით სამნავიანი ბაზილიკის თავისებურ ვარიაციას წარმოადგენს. მთავარი და Read more
ახმეტის ღირსშესანიშნაობები
ციხე-ქალაქი კვეტერა
ციხე-ქალაქი კვეტერა (კვეტარი, კუეტერი) კახეთში, ახმეტის მუნიციპალიტეტში მდებარეობს, ქალაქ ახმეტიდან 12 კმ-ის დაშორებით. კომპლექსი მოიცავს რამდენიმე ნაგებობას: ქვედა ციხე, შიდა ციხე, გუმბათოვანი ეკლესია, დარბაზული ეკლესია, სასახლე, გალავანი, სამეურნეო დანიშნულების სათავსები. ძეგლი X-XI საუკუნეებს მიეკუთვნება. ნაგებობათაგან განსაკუთრებით აღსანიშნავია X საუკუნის გუმბათოვანი ტაძარი, რომელიც ლამაზი პროპორციებითა და მოხდენილობით გამოირჩევა. ეს მცირე ზომის ტაძარი ყურადღებას იქცევს მომხიბვლელი კომპოზიციითა და სისადავით. ხუროთმოძღვარი თითქმის არ იყენებს მორთულობას, იგი მინიმალისტური დეკორით ქმნის საოცრად ლაკონურ, სადა და შთამბეჭდავ ნაგებობას. მნახველზე დიდ შთაბეჭდილებას ახდენს, როგორც ეკლესიის ექსტერიერი, ასევე ელეგანტური ინტერიერი. კვეტერის ეკლესიის არქიტექტორი მძაფრად გრძნობს შიშველი კონსტრუქციის სილამაზეს, განათების როლს და ძალიან დახვეწილ მხატვრულ ეფექტს ქმნის. კვეტერას ციხე-ქალაქი კახეთის სამთავროს ერთ-ერთი ცენტრი იყო. იგი წყაროებში პირველად XI საუკუნიდან იხსენიება, თუმცა ვახუშტი ბატონიშვილის მიხედვით, ჯერ კიდევ VIII საუკუნეში უნდა არსებულიყო. საქალაქო ცხოვრების კვალი კვეტერაში XIII საუკუნიდან ქრება და გვიანდელი ხანის საისტორიო წყაროებში იგი აღარ იხსენიება. ციხე-სიმაგრის ტერიტორიაზე აღმოჩნდა ნახევარფაბრიკატებსა და მეთუნეობასთან დაკავშირებული საგნები, რაც მოწმობს, რომ განვითარებულ შუა საუკუნეებში კვეტერას საკუთარი სამეურნეო წარმოება ჰქონდა. ციხე-ქალაქი კვეტერა საქართველოს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კულტურულ-ისტორიული ძეგლია.
არქიტექტურა
კვეტერის ციხე-ქალაქის ნანგრევები შემორჩენილია მაღალ მთაზე. ციხის ყველაზე მაღალი და შედარებით სწორი ადგილი შიდა ციხეს უჭირავს. მეორე ნაწილი – ქვედა ციხე ბევრად უფრო დიდია. ქვედა ციხის გალავნის კედლების უმეტესი ნაწილი დანგრეულია. მას ორი კარიბჭე აქვს. ერთი კარიბჭე მთავარი გალავნის სამხრეთ კედლის დასავლეთ კიდეშია, საიდანაც ციხეს ერთადერთი გზა ადგება. მთავარი კარიბჭე ორ მძლავრ ბურჯს შორისაა მოქცეული. მეორე კარიც ბურჯებს შორისაა მოქცეული, რომლებიც მთლიანად გალავნის ხაზს გარეთ არიან გასული. ბურჯები და გალავანი ქონგურებითაა დასრულებული. ბურჯებს შორის მოქცეულ სწორ კედელზე ეზოს მხრიდან საბრძოლო ბაქანი ყოფილა მოწყობილი. გალავანი გამაგრებულია კონტრფორსებით. ქვედა ციხის დასავლეთ ნაწილში, კარიბჭესთან ახლოს, დგას შერჩეული რიყის ქვითა და ნატეხი ქვით ნაგები რვაკუთხა კოშკი. კოშკის სამხრეთ-აღმოსავლეთით, გალავნის კედელთან ახლოს, პატარა დარბაზული ეკლესიის ნანგრევებია შემორჩენილი. კოშკის ირგვლივ შემორჩენილია ნაგებობათა ნაშთები.
წყალი ციხეს თიხის მილებით მიეწოდებოდა.
შიდა ციხე გეგმით აღმოსავლეთ-დასავლეთის მიმართულებით წაგრძელებულ მრავალგვერდას წარმოადგენს, რომელიც კონტრფორსებითაა გამაგრებული. ციხის კედლებში ჩადგმულია მრგვალი და ოთხკუთხა კოშკები. შიდა ციხის ტერიტორიაზე შემორჩენილია: გუმბათოვანი ეკლესია, დარბაზული ეკლესია, სასახლე, დამხმარე ნაგებობათა და წყალსაცავის ნაშთები. ციხეს ორი შესასვლელი აქვს – ჩრდილოეთიდან და სამხრეთიდან. სამხრეთის შესასვლელით იგი ქვედა ციხეს უკავშირდება.
გუმბათოვანი ეკლესია შიდა ციხის აღმოსავლეთ ნაწილში დგას. ნაგებობის გეგმის საფუძველია ტეტრაკონქი. მის კომპოზიციურ ცენტრს გუმბათქვეშა კვადრატი წარმოადგენს, რომელზეც აღმართულია ნახევარსფერული გუმბათით დასრულებული ცილინდრული ყელი. მკლავებს შორის, ოთხივე კუთხეში, გეგმით წრის სამი მეოთხედის მოხაზულობის თითო მაღალი, თაღოვანი ნიშია. აღმოსავლეთისა და დასავლეთის აფსიდების ბემები ჩრდილოეთისა და სამხრეთის ბემებზე ორჯერ უფრო ღრმაა, რის გამოც ჯვრის აღმოსავლეთ-დასავლეთის ღერძი სამხრეთ-ჩრდილოეთის ღერძს რამდენადმე აღემატება. საკურთხეველში თანაბარი სიმაღლის სამი თაღოვანი სარკმელია. დანარჩენ აფისდებსა და მკვალებს შორის მოქცეულ ნიშებში კი – თითო. ჯვრის ოთხივე მკლავის ბოლოებში სამ-სამი შეჯგუფებული ნახევარსვეტია, რომლებსაც საერთო ოთხწახნაგა კაპიტელი აგვირგვინებს. გუმბათქვეშა კვადრატიდან გუმბათის ყელის წრიულ საფუძველზე გადასვლა განხორციელებულია ერთმანეთზე გადმომჯდარი თაღების სისტემით. გუმბათის ყელში ექვსი თაღოვანი სარკმელია გაჭრილი. შესასვლელი ორია – სამხრეთითა და დასავლეთით, ორივე მათგანი გარედან სწორკუთხაა, შიგნიდან კი – თაღოვანი. ნაგებობა შიგნიდან და გარედან მოპირკეთებულია შირიმის კარგად გათლილი ფილებით, რომლებიც სწორ ჰორიზონტალურ რიგებს ქმნიან.
დარბაზული ეკლესია შიდა ციხის ჩრდილო-აღმოსავლეთ კუთხეში მდებარეობს. იგი ადრინდელ შუა საუკუნეებს მიეკუთვნება და ამ ადგილას მდგარა ციხის აგებამდე. ციხის აგების დროს მისი აღმოსავლეთ ნაწილი მასიური კოშკის ტანში მოუქცევიათ და აფსიდი მთლიანად ქვა-დუღაბით შეუვსიათ. აფსიდი ნალისებრი ფორმისაა და გადახურულია კონქით. დარბაზი ცილინდრული კამარით ყოფილა გადახურული, რომლის ქუსლები გრძივ კედლებზეა შემორჩენილი. ეკლესიას სამხრეთიდან მცირე ზომის, გეგმით სამკუთხა მოხაზულობის სათავსი ეკვრის. შესასვლელი ორია – სამხრეთითა და ჩრდილოეთით. ეკლესია ნაგებია რიყისა და ნატეხი ქვით.
სასახლე გალავნის ჩრდილოეთ კედელთან დგას. იგი გეგმით სწორკუთხა ორი ნაწილისგან შედგება. მათგან ერთი ორსართულიანია, ხოლო მეორე – ერთსართულიანი. ერთსართულიან ნაწილს დასავლეთიდან მთელ სიგანეზე გეგმით სწორკუთხა სამსართულიანი კოშკი ეკვრის. სასახლის პირველი სართული დამხმარე დანიშნულების ყოფილა. მის ჩრდილოეთ კედელში ფართო და მაღალი თაღოვანი ბუხარია. მეორე სართული მისაღები დარბაზია, რომელსაც სამხრეთ კედლის აღმოსავლეთ კიდეში შესასვლელი აქვს. განივ კედლებში ორ-ორი, ხოლო სამხრეთ კედელში სამი ფართო და მაღალი თაღოვანი სარკმელია გაჭრილი. შესასვლელის წინ სწორკუთხა ბაქანი ყოფილა, რომელიც ნახევარწრიული თაღებით დაკავშირებულ ოთხ ბურჯს ეყრდნობოდა. დარბაზს მეორე კარი ჩრდილოეთ კედლის აღმოსავლეთ კიდესთან აქვს. ამ კარით იგი ჩრდილოეთიდან მიდგმული ნაგებობის თავზე არსებულ ტერასას უკავშირდებოდა. სასახლე ნაგებია რიყისა და ნატეხი ქვით.
ზემო ალვანის იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია
ზემო ალვანის იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია კახეთში, ახმეტის მუნიციპალიტეტის სოფელ ზემო ალვანში მდებარეობს. იგი VIII-IX საუკუნეებით თარიღდება. XVI საუკუნის I ნახევარში ტაძარი საფუძვლიანად შეუკეთებიათ და ინტერიერი მოუხატავთ. მხატვრობა Read more
ქაჩალაურის ციხე-კომპლექსი
ქაჩალაურის ციხე-კომპლექსი კახეთში, ახმეტის მუნიციპალიტეტში, სოფელ ხევისჭალის ჩრდილო-დასავლეთით მდებარეობს. იგი VIII-IX საუკუნეებით თარიღდება და გალავანს, გალავანში ჩართულ ციხე-სახლებსა და ეკლესიას მოიცავს.
ქაჩალაურის ეკლესია ორნავიანი ნაგებობაა. გვერდითა ნავი მთავარ ნავზე ოდნავ მოკლეა და ორჯერ უფრო ვიწრო. ვიწროა მთავარი ვავიც და ის აღმოსავლეთით ნალისებრი აფსიდით სრულდება. აფსიდი წესიერი ფორმის კონქითაა გადახურული. აფსიდის კანკელის მცირე ნაწილია შემორჩენილი. ნავები ერთმანეთისგან თაღედითაა გამიჯნული. ორივე თაღის ქუსლებთან გამოყოფილია თაროსებრი იმპოსტები. სამხრეთ კედელზე ორსაფეხურიანი ყრუ თაღედია. თაღები ნალისებრი ფორმისაა და მათ შორის მოქცეულ ორსაფეხურიან პილასტრს ეყრდნობა. აფსიდში ერთი თაღოვანი სარკმელია. გვერდითა ნავის აღმოსავლეთ კედელში ერთი პატარა ნიშია, ჩრდილოეთისაში – ორი პატარა სარკმელი. ტაძრის ინტერიერი შელესილია. ნაგებობის ჩრდილოეთ ფასადზე ნატეხი ქვის ორსაფეხურიანი ლავგარდანია შემორჩენილი. ნაგებობის კამარა შეკიდულ პილასტრებზე დაბჟებილ თაღებს ეყრდნობა. ეკლესია ნაგებია ნატეხი ქვით და გადახურულია ცალკალთა სახურავით. ტაძარს ჩრდილოეთიდან ნატეხი ქვით ნაგები, გეგმით სწორკუთხა სათავსი ეკვრის. სწორედ ამ სათავსის გავლით შეიძლება ეკლესიაში მოხვედრა, მათ თაღოვანი გასასვლელი აკავშირებთ. სათავსის ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ კედლებში თითო სწორკუთხა სარკმელია. ნაგებობის ინტერიერი შელესილი და მოხატული ყოფილა, ამჟამად ფრესკებიძალიან დაზიანებული სახითაა შემორჩენილი. მოხატულობა გვიან შუასაუკუნეებს მიეკუთვნება. კედლებზე გაირჩევა ღვთისმშობლისა და ყრმის, მარტვილი ქალის, ნათლისღების, ცხენოსანი წმინდა მეომრის, წმინდანების, მცენარეული და გეომეტრიული ორნამენტების ფრაგმენტები. მოხატულობა ნათელი, თბილი კოლორიტითა და სახეების უშუალო გამომსახველობით ხასიათდება. შესასვლელი ერთია – დასავლეთით. სათავსს კრამიტის ორფერდა სახურავი აქვს.
ქაჩალაურის ციხე ნაგებია ნატეხი ქვით დუღაბზე. იგი სწორკუთხა ფორმისაა. ციხის კუთხეებში სხვადასხვა ნაგებობებია ჩართული. ჩრდილო-აღმოსავლეთ კუთხეში ჩართულია ნაწილობრივ გალავნის გარეთ გაზიდული კოშკი. კოშკის აღმოსავლეთი კედელი ნახევარწრიული კონტრფორსითაა გამაგრებული. ასეთივე კოშკია სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეში, რომელიც სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეში ნახევარწრიული კონტრფორსითაა გამაგრებული. კოშკების სართულშორისი გადახურვები ხის ძეგლებისა ყოფილა. ციხის ეზო კედლით ორნაწილად ყოფილა გაყოფილი: დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებად. დასავლეთ ნაწილში საერო ნაგებობები და ღია მარანია მოქცეული. აღმოსავლეთ ნაწილში ეკლესია დგას. ეკლესიის აღმოსავლეთ და სამხრეთ კედლებზე სიმაგრის კედლებია შემოშენებული, ეკლესიის მინაშენსა და ციხეს შორის დარჩენილი სივრცე კოშკადაა გადაკეთებული. ციხის დასავლეთით, გორის ფერდზე ნაგებობის ნაშთია. ამ ნაგებობის ძირში ქვევრია, რომელშიც მოგვიანებით უფრო პატარა ქვევრი ჩაუდგამთ.