სამთავისის არქიტექტურული კომპლექსი

სამთავისი

სამთავისის არქიტექტურული კომპლექსი შიდა ქართლის მხარეში, კასპის მუნიციპალიტეტში, სოფელ სამთავისში მდებარეობს. ანსამბლი მოიცავს XI საუკუნის გუმბათოვან ტაძარს, ადრეული შუა საუკუნეების სამნავიან ბაზილიკას, მცირე ეკლესიას, სამრეკლოს, ეპიკოპოსის რეზიდენციას და გალავანს. იოანე ბატონისვილის მიხედვით (“კალმასობა”), სამთავისში პირველი ეკლესია ვახტანგ გორგასალს აუგია: “ვახტანგ გორგასლან, მეფემან საქართველოსმან აღაშენა ოთხი ეკლესიანი: წილკნის, სამთავისის, მეტეხის გაღმა მხარისა და რუისისა და ოდეს გაშინჯეს ეს ეკლესიები, მაშინ ხუროთმოძღვრებით და აღმშენებლობით უფრო აქეს სამთავისი და უწოდა ესრეთ სამთავ ეკლესიათა, ესე სამთავისი უმჯობესიაო და მუნიდგან ეწოდება სამთავისი”. ქართლ-იმერეთის სინოდის კანტორის საქმეების მიხედვით, სამთავისის თავდაპირველი ეკლესიის აგების თარიღია 472 წ. როგორც ჩანს, VI საუკუნის დასაწყისში სამთავისში უკვე არსებობდა საეპისკოპოსო კათედრა, რადგან 506 წლის დვინის საეკლესიო კრებას სამთავნელი ეპისკოპოსიც ესწრებოდა. ვახუშტი ბატონიშვილი სამთავისის ტაძრის აგებას ერთ-ერთ ასურელ მამას, ისიდორე სამთავნელს მიაწერს: “არს რეხულას აღმოსავლეთით სამთავისი… ქმნული არს იგ (13) მამათაგანისა ისიდორესაგან, და დაფლულ არს იგი მუნვე”. 2005 წელს არქეოლოგიური სამუშაოებისას სამთავისის გუმბათოვანი ტაძრის გვერდით გამოვლინდა ადრეული შუა საუკუნეების სამნავიანი ბაზილიკის ნაშთი. გამოჩნდა ასევე ბაზილიკაზე უფრო ადრეული ნაგებობის სამხრეთის მცირე ნაწილი. ადრეული ნაგებობის გეგმარება და დანიშნულებაც ამ ეტაპზე უცნობია, რადგან იგი გუმბათოვანი ტაძრის ქვეშაა მოქცეული, რომელი ნაწილიც არქეოლოგიურად ჯერჯერობით არ გამოკვლეულა. არსებობს ვარაუდი, რომ, შესაძლოა, აღმოჩენილი სამნავინი ბაზილიკა იყოს VI საუკუნის ის ეკლესია, სადაც ასურელი მამა მოღვაწეობდა. XI საუკუნის I ნახევარში, 1030 წელს, აქ უკვე დღეს არსებული გუმბათოვანი ტაძარი აშენდა ილარიონ სამთავნელის მიერ. ამის შესახებ თავად ტაძრის წარწერები გვამცნობს. ეკლესიის აღმოსავლეთ ფასადზე, საფასადო ჯვართან, მოთავსებულია შემდეგი წარწერა: “ქ. ღმერთი მის შორის და იგი არა (შეიძრას უკუნისამდე”; “ქ. ხატო ღვთაებისაო შეიწყალე სული ილარიონისა ძისა ვაჩე ყანჩაველისი”. ამჟამად დასავლეთ ფასადზეა მოთავსებული წარწერა, რომელიც თ. ჟორდანია ეზოში უპოვნია და რომელიც ძეგლის ზუსტ თარიღზე გვაძლევს ინფორმაციას: “…(ი)ლარიონ სამთავნელ (ებისკოპოსმან) (აღა)შენა ტაძარი ესე დასაბამ(ითგან ქვე)ყნი(სა) წელთა ხქლდ ქორონიკონსა სნ (1030 წ.)”. დასავლეთის ფასადზევე მდებარე მეორე წარწერა გვამცნობს, რომ ილარიონს სამთავნელს 1050 წელს მარანი და საწნახელი აუშენებია: “ხატო ღვთაებისაო, ადიდე გლახაკი ილარიონ სამთავნელ ებისკოპოზი ძე ვაჩე ყანჩაელისა, რომელმან მარანი და საწნახელი აღაშენა. ქორონიკონსა სო”. სამხრეთ კარიბჭეში ყოფილა ილარიონ სამთავნელის კიდევ ერთი 1056 წლის წარწერა, რომელიც ძალიან დაზიანებულია. დასავლეთ კედლის კიდევ ერთი წარწერის მიხედვით ტაძრისთვის 1168 წელს, გიორგის III-ის მეფობის ხანაში, კარიბჭე მიუშენებია იოანე სამთავნელს: “ქ. ხატო ღვთაებისაო, ადიდე შენ მიერ დამყარებული ძლიერი და უძლეველი, ღვთივ გვირგვინოსანი ყოვლისა აღმოსავლეთისა მეფეთ მეფე გიორგი. მე იოანე სამთავნელმან მეფობისა მათისაგან აღვაშენე კარიბჭე ესე სალოცველად მეფობისა მათისა (ინ)დიქტიონსა მეფობისა მათისა იბ ქორონიკონი იყო ტჴჱ”. კარიბჭე ამჟამად აღარ არსებობს. ამის შემდგომ წარწერები უკვე მხოლოდ XV საუკუნის შეკეთების შესახებ გვაძლევენ ცნობებს. დასავლეთ სარკმლის თავზე არსებული XV საუკუნის წარწერის მიხედვით ტაძარზე აღმშენებლობითი სამუშაოები ჩაუტარებია ამილახვრის მეუღლეს, მეფის ასულ გაიანეს, რომელიც მიჩნეულია ამირინდო ამილახვრის მეუღლედ: “ჰოი, დიდისა ამილახორისა თანამეცხედრესა, მეფეთ მეფისა ასულსა, მეორედ აღმშენებელსა გაიანეს შეუნდვესღმერთმან. ამინ”. იმავე ფასადზე არის XV საუკუნის კიდევ ერთი წარწერა: “წ. ხატო ღმრთაებისაო, მეოხ ექმენ მეორედა აღმშენებლისა შვილისა სიაოშისა, ამინ, უფალო რმერთო”. ტაძრის ინტერიერში შემონახულია XVII საუკუნის ორი ფრესკული წარწერა, რომელთა მიხედვითაც, ეკლესიის საკურთხეველი მოხატულა 1679 წელს, გივი ამილახვრის სახსრებითა და მელიტონ სამთავნელი ეპისკოპოსის ხელით: “დაიხატა წმინდა საკურთხეველი ამას ბრძანებითა გივის ამილახორისითა. ღმერთმან შეუნდვეს. ამინ”; “დაიხატა წმინდა საკურთხეველისა ამას ხელითა სამთავნელ (ეპისკოპოზ) მელიტონ, შეუნდვეს ღმერთმან. (ქორონიკონსა) ტჲზ. თვესა ოქტომბერსა”. XII საუკუნის II ნახევრიდან XIII საუკუნის დასაწყისამდე სამთავისი ჯერ ქართლის კათალიკოს მიქაელის სამფლობელო იყო, შემდეგ კი — მწიგნობართუხუცეს ანტონ ეპისკოპოსისა. XIV საუკუნის I ნახევრიდან, გიორგი ბრწყინვალის მეფობის დროს, სამთავისი ზევდგენიძე-ამილახვრებს ებოძათ. ძეგლს აჩნია დიდი დაზიანებებისა და აღდგენების კვალი, გვიან შუა საუკუნეებშია თავიდან აშენებული ტაძრის ჩრდილო-დასავლეთის ბურჯი, გუმბათი და დასავლეთის კედელი, რესტავრირებულ-განახლებულია საფასადო წყობაც. 

 

ძეგლის აღწერა

სამთავისის არქიტექტურული კომპლექსის შემადგენლობაში შედის მთავარი ტაძარი, ადრეული შუა საუკუნეების ბაზილიკა, მცირე ეკლესია, სამრეკლო, ეპისკოპოსის რეზიდენცია და გალავანი. სამთავისის კომპლექსზე ჩატარებული არქეოლოგიური სამუშაოებისას გამოირკვა, რომ ამჟამინდელი გუმბათოვანი ტაძარი ადრეული ბაზილიკის გვერდით ყოფილა აგებული, ბაზილიკის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთ კუთხე გუმბათოვანი ტაძრის საძირკვლის ქვეშ მოქცეულა. ბაზილიკა გეგმით სწორკუთხედში ჩაწერილი სამნავიანი ნაგებობა ყოფილა, სამხრეთისა და დასავლეთის მინაშენებით. იგი ნაგებია რიყის ქვით, წყობის რეგულარობა შეძლებისდაგვარად დაცულია, ბურჯები ამოყვანილი ყოფილა კვადრატული აგურით, შენობის კონსტრუქციულ ნაწილებზე გამოყენებულია ასევე შირიმიც. შესასვლელი სამია, დასავლეთით, სამხრეთითა და ჩრდილოეთით. როგორც ჩანს, ჩრდილოეთის კარით ბაზილიკა რაღაც უფრო ადრეულ ნაგებობას უკავშირდებოდა. მთავარი ნავი აღმოსავლეთით ნახევარწრიული აფსიდით სრულდება, რომელიც დაგრძელებულია პარალელური კედლებით, შესაბამისად, საკურთხეველი ღრმაა. საკურთხეველი ფლანკირებულია სწორკუთხა, განივი პროპორციების დამხმარე სათავსებით. სათავსები დასავლეთის ღიობებით უკავშირდებიან შესაბამის ნავებს. საკურთხევლის იატაკი, დარბაზთან შედარებით, სამი საფეხურითაა შემაღლებული. ამბიონი ნავთა გამყოფი ბურჯების აღმოსავლეთ წყვილამდეა შვერილი. საკურთხეველსა და ჩრდილოეთის დამხმარე სათავსს სოლეა აკავშირებს, სამხრეთის სათავსის იატაკი კი შემაღლებული არ არის. სამხრეთის პასტოფორიუმში რაღაც პერიოდში აფსიდი ჩაუშენებიათ. ნავები ჯვრული ბურჯების სამი წყვილითაა დანაწევრებული, რომლებიც კვადრატულ ბაზისებს ეყრდნობიან. ჯვრული ფორმა შერჩენილი აქვს მხოლოდ ჩრდილოეთის შუა ბურჯს. გვერდითა ნავების იატაკები ერთი საფეხურით შემაღლებულია, მთავარ ნავთან შედარებით. გამოთქმულია მოსაზრება, რომ გვერდითა ნავების იატაკთა შემაღლება, შესაძლოა, ტაძრის სივრცის სქესის მიხედვით გრძივ დიფერენცირებაზე მიანიშნებდეს. ბაზილიკას სამხრეთიდან და დასავლეთიდან მინაშენები ეკვრის. სამხრეთ მინაშენი ორ ნაწილადაა გაყოფილი, აღმოსავლეთის მცირე ზომის კვადრატული სათავსი და დასავლეთის გრძელი გალერეა. გალერეა აღმოსავლეთით ნახევარწრიული აფსიდით სრულდება და აფსიდის ცენტრში გაჭრილი კარით უკავშირდება მის აღმოსავლეთით მდებარე კვადრატულ სათავსს. ბაზილიკის სამხრეთ მინაშენის აღმოსავლეთ მონაკვეთის ქვეშ კრიპტაა მოწყობილი, რომელსაც შესასვლელი აღმოსავლეთიდან აქვს. რაღაც პერიოდში ტაძრის აღმოსავლეთ კედელი სამი სხვადასხვა სიგრძის დამატებითი კედლის მონაკვეთით გაუმაგრებიათ. საკურთხეველში გაჭრილი სამარხის სახურავის ერთ-ერთი ფილის წახნაგი შემკულია მცირე ზომის თაღების წყობით. ეს ფილა ადრეული შუა საუკუნეების ლავგარდნის ფრაგმენტია, მისი გადაწყვეტა სახასიათოა ადრეული შუა საუკუნეებისთვის — გადაბმული თაღებით შედგენილი კბილანა ლავგარდანი. მკვლევარები მიიჩნევენ, რომ შესაძლოა ლავგარდნის ეს ფრაგმენტი ბაზილიკის კუთვნილი იყოს. 

 

სამთავისის მთავარი ტაძარი ჩახაზული ჯვრის ტიპის გუმბათოვანი ნაგებობაა. იგი ქართულ ხუროთმოძღვრებაში ერთ-ერთი მაღალმხატვრული ღირებულებით გამორჩეული და საეტაპო მნიშვნელობის ძეგლია. ძეგლი შთაბეჭდილებას ახდენს სიმსუბუქით, დახვეწილობით, მონუმენტურობით, მიუხედავად კომპაქტურობისა, მკაფიო ფორმებით და ვირტუოზული ოსტატობით შესრულებული ჩუქურთმებით. სამთავისის გარკვეული გეგმარებითი თუ დეკორატიული თავისებურებები საფუძვლად დაედო ქართულ ხუროთმოძღვრებაში გეგმარებითი და საფასადო შემკულობის შემდგომ განვითარებას. გეგმარებაში აქ იგივე ტენდენციები ჩანს, რაც სამთავროში, გეგმის დამოკლება და გამარტივება. სამთავისში ჯერ კიდევ ოთხი გუმბათქვეშა ბურჯია, თუმცა აღმოსავლეთის ბურჯები საკურთხეველს ძალიან უახლოვდება. პატრონიკე აქაც აღარ არის. აღნიშნული გეგმარებითი ტენდენციები განვითარებას ჰპოვებს ბეთანია-ქვათახევის ჯგუფის ძეგლებში. საფასადო დეკორის კუთხით მნიშვნელოვანი სიახლე შემოდის აღმოსავლეთ ფასადის გადაწყვეტაში. მორთულობის საფუძველი აქაც ხუთთაღედის სისტემაა, თუმცა აქ ცენტრალური სარკმლის თავზე დიდი საფასადო ჯვარი ჩნდება, სარკმლის ქვემოთ კი — კუთხით დაყენებული ორი კვადრატი. ერთ ღერძზე აწყობილი ჯვრის, სარკმლისა და კვადრატების კომპოზიცია და ამ კომპოზიციის თავისებური ვარიაციები დიდი პოპულარობით სარგებლობს XII საუკუნიდან (იკორთა, ქვათახევი, კოჯრის კაბენი, ქსნის კაბენი, ახტალა, გუდარეხი, თბილისის მეტეხი, მღვიმევი.). სამთავისმა ჩვენამდე პირვანდელი სახით ვერ მოაღწია, გუმბათი და ჩრდილო-დასავლეთ გუმბათქვეშა ბურჯი XV საუკუნეშია აღდგენილი, დასავლეთ ფასადიც XV საუკუნეშია თავიდან აწყობილი, სამხრეთ ფასადის მთლიანობა დარღვეულია ეკვდერის მონგრევით და ა.შ. თუმცა ნაგებობა ინარჩუნებს პირვანდელ მხატვრულ ეფექტს, კომპოზიციასა და ხუროთმოძღვრულ წყობას. სამთავისის ტაძარი გეგმით სწორკუთხედში ჩაწერილ ჯვარს წარმოადგენს. იგი ნაგებია სუფთად თლილი მოყვითალო და მონაცრისფრო კვადრებით. შესასვლელი სამია — დასავლეთით, სამხრეთითა და ჩრდილოეთით. ნაგებობის აღმოსავლეთ მკლავი საკურთხევლის ნახევარწრიული აფსიდით სრულდება, რომელიც ბემითაა დაგრძელებული. აფსიდში ნახევარწრიული მაღალი ნიშებია. საკურთხევლის ორივე მხარეს აფსიდალური პასტოფორიუმია, ჩრდილოეთით — სამკვეთლო, სამხრეთით — სადიაკვნე. დამხმარე სათავსებს შესასვლელი დასავლეთიდან აქვთ, საკურთხეველთან კარით არ არიან დაკავშირებული. პასტოფორიუმთა თავზე სათავსებია. ექსტერიერში საკურთხევლის აფსიდსა და პასტოფორიუმებს შორის გეგმაში სამკუთხა, თაღოვანი ნიშებია. გუმბათი თავისუფლად მდგომ ოთხ ბურჯს ეყრდნობა. გუმბათქვეშა კვადრატიდან წრეზე გადასვლა აფრებით ხორციელდება. გუმბათქვეშა ბურჯები გეგმაში ოქტოგონალურია, მხოლოდ გვიან აღდგენილი ჩრდილო-დასავლეთ ბურჯია გეგმაში სწორკუთხა და თანაც ცერად დგას. საკურთხეველში სამი სარკმელია გაჭრილი, გუმბათში — შვიდი, სამხრეთ და ჩრდილოეთ კედლებში — თითო, დასავლეთ კედელში ორი შეწყვილებული სარკმელია, აღმოსავლეთით თითო სარკმელი აქვთ პასტოფორიუმებსაც. ტაძარს აქვს ასევე მცირე ზომის მრგვალი სარკმლებიც. სამთავისის ინტერიერში, საკურთხევლის აფსიდსში, გუმბათსა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ბურჯზე, შემორჩენილია XVII საუკუნის (1679 წ.) მხატვრობა. საკურთხევლის მხატვრობა ოთხ რეგისტრად იყოფა. კონქში ვედრების კომპოზიციაა გამოსახული, ქრისტე და მისკენ ვედრებით მიმართული ღვთისმშობელი და იოანე ნათლისმცემელი. საკურთხევლის ბემის კამარაში გამოსახულია “ძუელი დღეთაი”, ქერუბიმნი, საყდარნი და მთავარანგელოზთა წელსზედა ფიგურები. საკურთხევლის მეორე რეგისტრში გამოსახულია მოციქულთა ზიარება, მესამე რეგისტრში — წმ. დიონისე არეოპაგელი, წმ. იაკობ ზმა უფლისა, წმ. იუდა ძმა უფლისა, წმ. გრიგოლ პტელია, წმ. ლაზარე, წმ. ლავრენტი, წმ. იეროთეოსი, წმ. ეგნატე ღმრთის შემოსილი, წმ. ანანია მოციქული, წმ. სვიმეონ ძმა უფლისა, წმ. ხურსიმე მოციქული და წმ. სტეფანე პირველმოწამე, მეოთხე რეგისტრში — მღვდელთმთავრები და წმინდა მსხვერპლი. საკურთხევლის სარკმლების წირთხლებზე მთავარანგელოზთა ფიგურებია. მხატვრობა დასრულებული იყო მარმარილოს იმიტაციით. გუმბათში მხატვრობა წარმოდგენილია თაღსა და გუმბათის ყელში სამ რეგისტრად. გუმბათქვეშა აღმოსავლეთ თაღში გამოსახულია ჯვარი და წინასწარმეტყველები. გუმბათის ნახევარსფეროში ქრისტე პანტოკრატორის გამოსახულებაა. გუმბათის ყელის პირველ რეგისტრში მახარებელთა სიმბოლური გამოსახულებებია წარმოდგენილი: ფრთოსანი ლომი, ფრთოსანი ხარი, არწივი და ანგელოზი. იმავე რეგისტრში მედალიონებს შორის გამოსახულია ორი მრავალფრთედი. მომდევნო რეგისტრში, სარკმლებს შორის, გამოსახულია ღვთისმშობელი ყრმით და წინასწარმეტყველები. გუმბათის ყელის მესამე რეგისტრში მთავარანგელოზთა გამოსახულებებია. სამხრეთ-აღმოსავლეთ ბურჯის ჩრდილოეთ წახნაგზე გამოსახულია სამი წინასწარმეტყველი. 

სამთავისის ტაძრის ფასადები უხვადაა მორთული. ფასადებს გარშემო დეკორატიული თაღედი შემოუყვება. განსაკუთრებული ყურადღება აღმოსავლეთ ფასადს ეთმობა. იგი დანაწევრებულია ხუთი დეკორატიული თაღითა და საკურთხევლის ორივე მხარეს არსებული ორი გეგმაში სამკუთხა ნიშნით. დეკორატიული თაღები აღმავალია, ყველაზე მაღალი ცენტრალური თაღია. შუა თაღიდან ორივე მხარეს დამატებითი პატარა თაღები გადმოდის, რომლებიც გრძივი ფასადების თაღედებს უერთდება. ასევე შუა თაღიდან ორივე მხარეს გადმოდის ლილვები, რომლებიც მედალიონში მოქცეული ჯვრის გამოსახულებებს ქმნიან. აღნიშნული მოტივი ალავერდის ტაძრის აღმოსავლეთ ფასადის დეკორთან პოულობს პარალელს. ცენტრალურ თაღში ზევიდან ქვევით ერთ ღერძზე განლაგებულია მოჩუქურთმებული დიდი რელიეფური ჯვარი, ვარდული, სარკმელი და ირიბად ერთმანეთზე მიდგმული ორი კვადრატი. აღმოსავლეთ ფასადზე ჯვრის მოთავსების პირველ მცდელობას ალავერდში ვხვდებით, თუმცა საფასადო ჯვრის მოტივი სამთავისის ავტორს ახალ საფეხურზე აჰყავს და მხატვრულ სრულყოფას აღწევს. აღმოსავლეთ ფასადის დეკორში თავისი ადგილი უჭირავს ჯვრის ორსავ მხარეს განლაგებულ წარწერასაც. ჩრდილოეთ განაპირა თაღში გრიფონის (ფასკუნჯის) ბარელიეფია მოთავსებული. ფასადთა კუთხეები ყურძნისა და ბროწეულის რელიეფური გამოსახულებებითაა შემკული. ნიშების თაღები ფესტონებითაა დეკორირებული. მოჩუქურთმებულ კვადრატებსა და ფესტონებს შერჩენილი აქვს საღებავის კვალი, როგორც ჩანს ჩუქურთმათა ფონები და გარკვეული დეტალები დაფერილი იყო. გრძივი ფასადების შუა თაღებში ჰორელიეფური, გადმოკეცილი ფოთლებისგან შედგენილი ვარდულებია მოთავსებული. ტაძრის ყველა სარკმელი შემკულია განიერი, სწორკუთხა, მოჩუქურთმებული საპირით. ყველა სარკმლის საპირე ბრტყელია, გარდა ნიშებში გამავალი სარკმელიც ჩარჩოებისა. დასავლეთის სარკმელთა მოჩარჩოებაში ჩართულია თავდაპირველი გუმბათის მორთულობის ფრაგმენტები, საიდანაც ჩანს, რომ გუმბათი უხვად ყოფილა შემკული და ნაგებობის მთლიან მხატვრულ სისტემას აგვირგვინებდა. ტაძრის მორთულობაში ჩუქურთმათა მოტივები ძალიან მრავალფეროვანია. სამთავისის დეკორი მხატვრული სიმწიფისა და შესანიშნავი ოსტატობის ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუშია. 

 

ეპისკოპოსის რეზიდენცია მთავარი ტაძრის ჩრდილო-აღმოსავლეთით დგას. იგი გალავანშია ჩართული. ძეგლზე ორი სამშენებლო ფენა განირჩევა, პირველი განვითარებულ შუა საუკუნეებს მიეკუთვნება, მეორე კი — XVIII საუკუნეს. სასახლე ნაგებია რიყის ქვით, გამოყენებულია აგურიც. შენობა ორსართულიანია. პირველ სართულს შესასვლელი სამხრეთიდან აქვს, ეზოდან. ორივე სართულზე ორ-ორი ოთახია, ერთი დაახლოებით კვადრატული, მეორე კი — წაგრძელებული. პირველ სართულზე, დიდ ოთახში ბუხარია მოწყობილი, რომელიც ფასადზე ნახევარწრიულ შვერილს ქმნის. პირველი სართულის კედლებში ნიშები და ვიწრო სარკმლებია. ჩრდილოეთ კედელში წარწერიანი ქვაა, რომელიც დღეს აღარ იკითხება. მეორე სართულის კედლებში იატაკიდან ჭერამდე სიმაღლის დიდი ფანჯრებია კაჭრილი. მეორე სართულის ზემოთ ნაგებობას შემოვლებული ჰქონდა პარაპეტი საბრძოლო ქონგურებით. პარაპეტის კედლებში სათოფურები და ნიშებია. 

 

მცირე ეკლესია გუმბათოვანი ტაძრის სამხრეთით დგას და ჩრდილოეთ მხარეს გალავანს ებჯინება. ეკლესია დარბაზულია. იგი ნაგებია რიყის ქვით, გამოყენებულია თლილი ქვა და აგური. კედლებში დატანებულია ჩუქურთმის ოთხი ფრაგმენტი. შესასვლელი ერთია, ჩრდილოეთიდან. ეკლესია გეგმით სწორკუთხედშია ჩაწერილი. დარბაზი აღმოსავლეთით ნახევარწრიული აფსიდით სრულდება. აფსიდი გადახურულია კონქით, დარაბაზი — ცილინდრული კამარით. ინტერიაერი ორი სარკმლით ნათდება, ერთი სარკმელი აფსიდშია გაჭრილი, მეორე კი — დასავლეთ კედელში. სარკმელი სამხრეთ კედელშიც არის, თუმცა მას გალავნის კედელი ფარავს. ეკლესია ძალიან იყო დაზიანებული, ამჟამად რესტავრირებულია. 

 

სამრეკლო მთავარი ტაძრის ჩრდილოეთით დგას. იგი XVIII ს-ის I ნახევრით თარიღდება. ნაგებობა სამსართულიანია. ნაგებია ნატეხი ქვით და აგურით. პირველი სართული კარიბჭეა, მაღალი, განიერი, თაღოვანი შესასვლელით. მის აღმოსავლეთ კედელზე მიშენებულია მეორე სართულზე ასასვლელი აგურის კიბე. ინტერიერი რვაწახნაგაა და გადახურულია გუმბათით. კედლებში ღრმა ნიშები და ბუხარია მოწყობილი. დასავლეთ კედელში მესამე სართულზე ასავლელი სპირალური კიბეა დატანებული. მესამე სართული შვიდი შეისრული თაღით გახსნილი ფანჩატურია, რომელიც გადახურულია გუმბათით და აგურის შვიდწახნაგა პირამიდული სახურავი აქვს. 

 

კომპლექსს XVII-XVIII საუკუნეების გეგმაში მრავალწახნაგა გალავანი აქვს შემოვლებული. კედლების სიმაღლე 3-დან 5 მეტრამდე მერყეობს. თარიღდება XVII საუკუნის მეორე ნახევრით და XVIII საუკუნის პირველი მესამედით. ნაგებია რიყის ქვით, გამოყენებულია აგურიც. გალავანს ორი ჭიშკარი ჰქონია, დასავლეთითა და ჩრდილოეთით, დასავლეთის შესასვლელი მოგვიანებით ამოუშენებიათ. გალავნის კედლები ორიარუსიანია და ქონგურებით სრულდება. პირველი იარუსი 3-4 მ სიმაღლეზე ყრუა. ქვის საბრძოლო ბილიკი მხოლოდ სამხრეთით მიუყვება. ბილიკის გასწვრივ სათოფურებია. გალავანში ორი კოშკია ჩართული. ჩრდილო-აღმოსავლეთის ცილინდრულ კოშკს შესასვლი მეორე სართულზე აქვს, პირველი სართული კი ყრუა. მეორე და მესამე სართულის კედლებში სათოფურები და სამეურნეო დანიშნულების ნიშნები გვხვდება. მეოთხე სართულისგან მცირე ნაწილია გადარჩენილი. ჩრდილო-დასავლეთით მცირე ზომის სამეთვალყურეო კოშკი დგას. 

 

 

იხილეთ სამნავიანი ბაზილიკები ⇒ 

იხილეთ ჩახაზული ჯვრის ტიპის ტაძრები ⇒ 

იხილეთ დარბაზული ეკლესიები ⇒ 

 

ავტორი: თამთა დოლიძე. 

 

გამოყენებული ლიტერატურა: 

 

რესურსები ინტერნეტში: 

 

კომენტარის დატოვება

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *