კალის წმ. კვირიკესა და ივლიტას ეკლესია (ლაგურკა)

ლაგურკა

კალის წმ. კვირიკესა და ივლიტას ეკლესია (სვანურად – “ლაგურკა”) X საუკუნის ძეგლია, რომელიც სვანეთში, მესტიის მუნიციპალიტეტში, კალის თემში მდებარეობს, სოფელ ხის მიდამოებში, მაღალ მთაზე. იგი მოყვითალო შირიმის ქვით ნაგებ დარბაზულ ეკლესიას წარმოადგენს, რომელსაც სამხრეთით და ჩრდილოეთით მინაშენები აქვს. გეგმაში სწორკუთხა ნაგებობა აღმოსავლეთით ნახევარწრიული აფსიდით სრულდება, აფსიდი დარბაზის ძირითადი სივრცისგან ქვის კანკელითაა გამოყოფილი. ერთ საბჯენ თაღს ეყრდნობა ცილინდრული კამარა. გრძივი კედლები ორ-ორი თაღითაა დანაწევრებული. აფსიდსა და დასავლეთ კედელში გაჭრილია სარკმლები. ლაგურკა შუა საუკუნეებში სამონასტრო კომპლექსს წარმოადგენდა. იგი სვანეთის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სალოცავია და აქ ინახება კალას თემის მთელი საგანძური (X-XII-XIII), შუა საუკუნეების ჭედური და ფერწერული ხატები, მინანქრით შემკული სანაწილე ხატი, როლელსაც სვანები “შალიანის ხატს” უწოდებენ. 28 ივლისს, წმ. კვირიკესა და ივლიტას წამების დღეს კალაში კვირიკობა აღინიშნება და ლაგურკას ეკლესიას უამრავი მომლოცველი სტუმრობს.

 

მოხატულობა

წმ. კვირიკესა და ივლიტას ეკლესია მოხატულია მეფის მხატვარ თევდორეს მიერ 1112 წელს (იფრარის მთავარანგელოზთა ეკლესიის მოხატვიდან 16 წლის შემდეგ) კალის ხევის ფეოდალთა დაკვეთით, რასაც დასავლეთ კედლის წარწერის შემორჩენილი ფრაგმენტი გვამცნობს. მოხატულობა უმთავრესად უმთავრესად ცალკეულ სახეებსა და წმ. კვირიკეს და ივლიტას ცხოვრების სცენებს შეიცავს. კამარაზე სახარების ოთხი სცენაა გამოსახული: შობა, ნათლისღება, ჯვარცმა და ჯოჯოხეთის წარტყვევნა. სამხრეთ კედლის ქვედა რეგისტრში წარმოდგენილია ორი სცენა წმ. კვირიკესა და მისი დედის, წმ. ივლიტას ცხოვრებიდან (პატარა კვირიკეს სიკვდილი და ივლიტას თავის კვეთის კომპოზიცია). ეკლესიის მოხატულობის ლაკონურ სქემაში გამოსახულებათა შერჩევა გარკვეულად ასახავს ადგილობრივ ტრადიეციებს. ფრესკები მონუმენტური ხასიათისაა და მისი კედლებზე განაწილება ინტერიერის არქიტექტურულ დანაწევრებას მკაცრად შეესაბამება. გამოსახულებათა ექსპრესიით, გამომხატველობით და სცენათა თემატიკის ინტერპრეტაციით ლაგურკის მხატვრობა უნიკალურია არა მარტო ამ პერიოდის ქართული მონუმენტურ მხატვრობაში, არამედ ზოგადად შუა საუკუნეების მხატვრობაში. ტაძრის მოხატულობა მიწისძვრისას დაზიანებულა და გვიან შუასაუკუნეებში განუახლებიათ. ამ რესტავრაციის შესახებ სამხრეთ პილასტრზე მოთავსებული წარწერა გვაუწყებს: „საყდარი ესე წმიდისა კვირიკესი, ოდეს მიწისა ძვრამან დაარღვია, მე ანტონის შვილმა გიორგი ახლად შევამკე“. ლაგურკის ეკლესიაში შემონახულია წმ. კვირიკეს ათი ხატი, რომელბიც სხვადასხვა პერიოდს მიეკუთვნება. ეს ხატები სპეციალურად ლაგურკის ეკლესიისთვის არის დაწერილი. შესრულების განსაკუთრებულად მაღალი ოსტატობით გამოირჩევა XI ს-ის ხატი. ეკლესიაში ასევე დაცულია როგორც ადგილობრივი, ისე სხვა ქვეყნებიდან შემოტანილი შუა საუკუნეების ხელოვნების ნიმუშები (ჯვრები, ჭედური და ფერწერული ხატები, მინანქრები და ა.შ).

 

 

კომენტარის დატოვება

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *