ნახიდურისა და თავგურგალას გამოქვაბულები (კლდის სოფლები) ქვემო ქართლის მხარეში, ბოლნისის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნახიდურთან მდებარეობს, ხრამის ხეობაში. კლდეში ნაკვეთი კომპლექსები დიდ ტერიტორიას მოიცავს, თუმცა მათ უმრავლესობაში შესვლა დღესდღეობით სპეციალური აღჭურვილობის გარეშე შეუძლებელია. მსგავსი სოფლები ქვემო ქართლში მრავლად გვხვდება, მაშავერას და ზურტაკეთის და ა.შ. ნახიდურისა და თავგურგალას კლდის სოფლები ბრინჯაოს ხანის სხვადასხვა ეტაპზე Read more
მუცო ისტორიული ციხე-სოფელია, რომელიც მცხეთა-მთიანეთის მხარეში, დუშეთის მუნიციპალიტეტში, ისტორიულ ხევსურეთში მდებარეობს, მდინარე არდოტის მარჯვენა ნაპირზე, სოფელ შატილიდან 12-15 კილომეტრში. იგი უძველესი დროიდან ერთ მთლიან საფორთიფიკაციო, სათავდაცვო სისტემასა და ჩრდილოეთიდან საქართველოში მომავალი გზების დამცველ სადარაჯო სიმაგრეს წარმოადგენდა. მუცო უძველესია ხევსურეთში შემორჩენილ ნასახლართაგან. 1769 წელს იგი გადაუწვავთ და დაუნგრევიათ, 1820 წელს შამილის მოლაშქრეების შემოსევის შემდეგ კი ციხე-სოფელში სიცოცხლე ფაქტობრივად სამუდამოდ ჩაკვდა. Read more
შატილი მცხეთა-მთიანეთის მხარეში, დუშეთის მუნიციპალიტეტში, ისტორიულ ხევსურეთში მდებარეობს. იგი ქართული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთი ბრწყინვალე და უნიკალური ძეგლია. შატილი საუკუნეების განმავლობაში იცავდა საქართველოს ჩრდილოეთის ტომების (ჩეჩნების, ინგუშების და ნაწილობრივ დაღესტნლების) შემოსევისაგან. ციხე-ქალაქებიდან ის ერთ-ერთი ყველაზე კარგად ორგანიზებული იყო და დღემდე ძალიან კარგადაა შემონახული. ძეგლი შუასაუკუნეებით თარიღდება, თუმცა მის მიდამოებში მდებარე ნამოსახლარები ძვ.წ 2000 წლის და უფრო ადრეული პერიოდებისაა. კლდეზე შეფენილი სოფელი ერთდროულად საცხოვრებელიც იყო და ციხესიმაგრეც. კომპლექსი შედგება ციხე-სახლების, კოშკური საცხოვრებლების, კალოიანი სახლების, საფიხვნოს, სამრევლოსა და საბძლურისაგან. Read more
