ჩაჟაშის მაცხოვრის ეკლესია

ჩაჟაშის მაცხოვრის ეკლესია

ჩაჟაშის მაცხოვრის ეკლესია

ჩაჟაშის მაცხოვრის ეკლესია X საუკუნის ძეგლია, რომელიც სვანეთში, მესტიის მუნიციპალიტეტში, უშგულის თემში, სოფელ ჩაჟაშის ზედა ნაწილში, ბუნებრივ კლდოვან ბორცვზე, ჩაჟაშის ქვედა ციხის კომპლექსის დაბლა მდებარეობს. მცირე ზომის, გალავანშემოვლებული, დარბაზული ეკლესია ნაგებია ფიქლით და დასავლეთიდან ფიქალისვე, ძალიან დიდი, გვიანი მინაშენი აქვს. გეგმაში კვადრატს მიახლოვებული დარბაზი არც ისე ღრმა, ნახევარწრიული, მოზრდილ-კონქიანი აფსიდით სრულდება, რომლის ცენტრში ერთი დიდი სარკმელია გაჭრილი, ფართო, ღრმა წირთხლებით. აფსიდის კედლის სამხრეთ და ჩრდილოეთ კიდეებში მომცრო, ღრმა, სწორკუთხა ნიშებია – ჩრდილოეთისა, მოგვიანებით გაუფართოვებიათ, რის გამოც დაზიანდა კედლის ამ ნაწილში გამოსახული წმ. ანთიმოზის ფიგურა. აფსიდში შემორჩენილი თავდაპირველი, მაღალი, მასიური, ქვის ტრაპეზის წინა პირი მსხვილი ორნამენტული მოტივებითაა მოხატული. აფსიდი, დარბაზის იატაკთან შედარებით, სამი მაღალი საფეხურითაა ამაღლებული და მაღალი, სამთაღოვანი ქვის კანკელითაა გამიჯნული. ოთხკუთხა დაბალ სვეტებზე გადაყვანილი თაღები მაღალ ზდუდეს ეყდნობა. დარბაზის შიდა სივრცე საკმაოდ ძუნწადაა დანაწევრებული – ორსაფეხუროვანი, არც ისე განიერი, საბჯენი თაღი კამარას ორ, უთანაბრო ნაწილად ჰყოფს (დასავლეთისა ოდნავ უფრო გრძელია) და კაპიტელების გარეშე, პირდაპირ ორსაფეხურიანვე, მსუბუქად შვერილ პილასტრებში გადადის. გრძივ კედლებზე კედლის თაღები გადაყვანილი არ არის. პილასტრები პირდაპირ, ბაზისების გარეშე, გრძივი კედლების ძირში მოწყობილ თითო, მაღალ ჩამოსაჯდომ საფეხურს ეყრდნობა. საკურთხევლის გარდა, ერთი მოზრდილი, თაღოვანი სარკმელი, ისეთივე ფორმისა, როგორც საკურთხევლის სარკმელი, ოღონდ უფრო ღრმა წირთხლებიანი, დასავლეთ კედელშია გაჭრილი. დასავლეთ კედელშივეა მოწყობილი მინაშენიდან დარბაზში შესასვლელი მოდაბლო განიერ, ღრმა წირთხლებიანი კარი, რომელიც დარბზის მხრიდან თაღოვანია, ხოლო მინაშენის მხრიდან – სწორკუთხა. მინაშენიდან დარბაზში ასასვლელად ორი მაღალი საფეხურია, ხოლო დარბაზში ერთი საფეხურით ქვემოთ ჩავდივართ. ეკლესიას შერჩენილი აქვს ძველი, მასიური ხის კარი, ორივე მხრიდან, ლითონის სადა მოჭედილობით. დასავლეთი კედლის ზედა ნაწილს ვიწრო, ერთსაფეხუროვანი, შეკიდული თაღი შემოუყვება, კონსოლების გარეშე. ჩაჟაშის მაცხოვრის ეკლესიაში დაცული ხატებიდან გამორჩეულია ცნობილი, XI საუკუნის, დაფერილი ვერცხლის ხატი, მაცხოვრის წელსზევითი გამოსახულებით; ხატის XIII საუკუნის ჭედურ ჩარჩოზე ხადუმ სატარვანშელის სავედრებელი, რელიეფური ასომთავრული წარწერაა შემორჩენილი. ეკლესიის ინტერიერი, კანკელი და ტრაპეზის წინა პირი ერთიანად XVII საუკუნის მოხატულობითაა შემკული. თანადროული, ამჟამად დაზიანებული მხატვრობა მინაშენშიც, დარბაზში შესასვლელი კარის ორსავ მხარესაა შემორჩენილი. მინაშენი, საკუთრივ ეკლესიასთან შედარებით, ბევრად დაბალია, ზომით ამ უკანასკნელს ოდნავ ჩამოუვარდება და ცალფერდა სახურავითაა გადახურული. მის ჩრდილოეთ კედელში, ზედა ნაწილში, პატარა, საკმაოდ ღრმა თაღოვანი ნიშაა, ხოლო კედლის ქვედა ნაწილში, უკიდურეს მარჯვენა კიდეში, პირველზე დიდი, ღრმა სწორკუთხა ნიშაა. დაბალი, სწორკუთხა, ღრმა წირთხლებიანი სარკმელი მინაშენის დასავლეთ კედელშია გაჭრილი, ხოლო გარედან მინაშენში შესასვლელი დაბალი, სწორკუთხა კარი – სამხრეთ კედელშია მოწყობილი. მინაშენში შესასვლელი ხის კარი, ექსპერიერის მხრიდან, ლითონის მოჭედილობითაა შემკული. ეკლესიის ფასადები, როგორც სჩანს, შებათქაშებული იქნებოდა. ამჟამად შებათქაშება დასავლეთ და ჩრდილოეთ ფასადებზეა შერჩენილი. ჩრდილოეთი ფასადის ზედა ნაწილში, მთელს სიგრძეზე, ინტერიერის მოხატულობის თანადროული, ძლიერ დაზიანებულ-ფრაგმენტირებული მხატვრობაა შემორჩენილი. ეკლესიის მშენებელი ოსტატის გარკვეული გულისყური ფასადთა მხატვრული გაფორმებისადმი ჩანს სამხრეთი ფასადის გადაწყვეტაში, რომელიც წყობის მსუბუქი შეღრმავებით მიღებული, ორი მაღალი (ფასადის სიმაღლის, დაახლოებით, 2/3-ის ტოლი), ოდნავ ბოლოებგაფართოებული, კედლის თაღითაა დეკორირებული, ხოლო აღმოსავლეთ ფასადზე, სარკმლის შირიმის მოზრდილი კვადრებით “მონიშვნაში”; გარდა ამისა, ეკლესიის მარტივი თარო-კარნიზიც შირიმის მოზრდილი კვადრებითაა ნაწყობი, რაც, ასევე, გარკვეულ მხატვრულ აქცენტად აღიქმება ერთიანად შირიმის ლოდებით ნაგებ ფასადებზე. ეკლესიაც და მინაშენიც თუნუქითაა გადახურული.

 

 

ლეხთაგის ღვთისმშობლის ეკლესია

ლეხთაგის ღვთისმშობლის ეკლესია (ლამარია)

ლეხთაგის ღვთისმშობლის ეკლესია

ლეხთაგის ღვთისმშობლის ეკლესია (ლეხთაგის ლამარია) XIV-XV საუკუნეების ძეგლია, რომელიც სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის ერთ-ერთ უბანში, ლეხთაგში მდებარეობს. იგი ორსართულიანი ნაგებობაა, რომლის ქვედა სართულიც სამ სათავსიანი სადგომია. მას შესასვლელი აღმოსავლეთიდან აქვს, საიდანაც თითქმის კვადრატულ ოთახში ვხვდებით. სწორედ ამ ოთახს ადგას თავზე ეკლესია. კვადრატული ოთახის სამხრეთ კედლიდან გავდივართ შედარებით წაგრძელებულ ოთახში. იგი კამარითაა გადახურული და მის ყველა კედელზე (ჩრდილოეთის გარდა) სარკმლებია. ეს ოთახი კი პირველი ოთახის უკან მდებარე მცირე სადგომს უკავშირდება. ამჟამად ძალზედ ძნელია ამ სამოთახიანი სათავსოს თავდაპირველი ფუნქციის განსაზღვრა. ლეხთაგის მაცხოვრის ეკლესიაში ფრაგმენტების სახით შემორჩენილია ისტორიული მნიშვნელობის, XV საუკუნის მოხატულობა. საკურთხევლის მეორე რეგისტრში გამოსახულია მარიამ ღვთისმშობელი, რომელიც ეხვევა ყრმას და მას ანგელოზები სცემენ თაყვანს. ტაძრის მოხატულობის ქვედა რეგისტრში წარმოდგენილია ტაძრის აღმშენებელი დემეტრე ჩართოლანი და პირნათელ ჯაფარიძის ოჯახი.

 

 

ჟამუშის მაცხოვრის ეკლესია

ჟამუშის მაცხოვრის ეკლესია

ჟამუშის მაცხოვრის ეკლესია

ჟამუშის მაცხოვრის ეკლესია (მაცხვარ) სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის მუნიციპალიტეტში, მულახის თემის სოფელ ჟამუშში მდებარეობს. იგი XI საუკუნით თარიღდება. ტაძარი კოშკებისა და საცხევრებელი სახლების კომპლექსში დგას. ეკლესია დარბაზულია. ნაგებია თლილი ქვით, ფასადებიცა და ინტერიერიც შელესილია. Read more

ადიშის წმ. გიორგის ეკლესია

ადიშის წმ. გიორგის ეკლესია

ადიშის წმ. გიორგის ეკლესია

ადიშის წმინდა გიორგის ეკლესია (ჯგრაგ) X საუკუნის ძეგლია. იგი სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის მუნიციპალიტეტში, იფარის თემის სოფელ ადიშის სამხრეთ-აღმოსავლეთ განაპირას მდებარეობს, მდინარე ადიშჭალის მარჯვენა მაღალ ნაპირზე. ტაძარში დაცულია XI-XII საუკუნეების კედლის მხატვრობა. ნაგებობა დარბაზული ტიპისაა. იგი მკვეთრად იკვეთება გარემო ლანდშაფტში, რასაც ბუნებრივი ბორცვი და ნაგებობის საკმაოდ შემაღლებული საძირკველი განაპირობებს. ეკლესია ნაგებია მოყვითალო-მორუხო ფერის, თლილი შირიმის კვადრებით. კირით შელესილ ფასადებს ასრულებს სწორკუთხა ლავგარდანი, რომელიც არ გამოეყოფა კედლის დანარჩენ სიბრტყეს. ექსტერიერის ნალესობა ნაწილობრივ დაზიანებულია ისევე, როგორც ჩრდილოეთ ფასადზე დაცული ცნობილი ფრესკული მხატვრობა, რომელიც გაფერმკრთალებული და ნაკლულია. საფსადო დანაწევრება ლაკონური და სადაა: აღმოსავლეთ-დასავლეთის ღერძზე წაგრძელებული ეკლესია დასავლეთ კედელში დატანილი ერთადერთი შესასვლელითა და განივ ფასადებზე, სიმეტრიის ღერძზე გაჭრილი თითო სწორკუთხა სარკმლით არის წარმოდგენილი. სარკმლები შიგნიდან გაგანიერებული და თაღოვანი მოხაზულობისაა, არქიტრავული კარის სამხრეთით ვიწრო ბაქანია, რომელსაც ჩრდილოეთიდან წყობით კიბე აქვს მიდგმული. ეკლესიის სივრცე პატარაა და მთავრდება აფსიდით, რომელიც გაშლილი ნახევარწრეა. აფსიდი კამარას მაღალი შუბლით გამოეყოფა, დარბაზის იატაკზე კი ერთი საფეხურით არის ამაღლებული. საკურთხევლის თაღი სამხრეთ-დასავლეთ და ჩრდილო-დასავლეთ ორსაფეხურიან კუთხის პილასტრებს ებჯინება. საკურთხევლის წინ სამთაღიანი ქვის კანკელია აღმართული, რომელიც გეგმაში მრგვალ წყვილ სვეტებზე დაბჯენილ თაღედს ქმნის. ქვის კანკელზე მხატვრობის ფრაგმენტებია შერჩენილი – ფრონტონი მცენარეული ორნამენტით არის დაფარული.

 

მხატვრობა

ადიშის წმ. გიორგის ეკლესიის ინტერიერი მთლიანად მოხატულია. ღია, ნათელი კოლორიტის მხატვრობა, რომელიც სრულად ეძღვნება წმ. გიორგის კულტს, ადგილობრივ ოსტატის მიერ არის შესრულებული. საკურთხევლის კონქში ვედრების სცენაა: ცენტრში გამოსახულია ტახტზე მჯდომარე ქრისტე კურთხევის ნიშნად აღმართული ხელით, ხოლო მის ორსავ მხარეს ღვთისმშობელი და იოანე ნათლისმცემელი. კედლის ქვემო ნაწილში წარმოდგენილნი არიან ეკლესიის მამანი; ასიმეტრიულად განლაგებული ფიგურებიდან მარცხენა მხარეს წმ. ბასილია, მარჯვენა მხარეს – იოანე ოქროპირი და კიდევ ერთი წმინდანი. დარბაზის კედლების ქვედა რეგისტრები წმ. გიორგის ცხოვრების ამსახველ სცენებს ეთმობა: ჩრდილოეთ კედელზე მოცემულია კომპოზიცია ,,ქალაქ ლასიას სასწაული“, რომელშიც ყურადღებას იქცევს მეფის ასულის ფიგურა, რომელსაც ცენტრალური ადგილი უჭირავს და საოცარი გრაციოზულობით გამოირჩევა; სამხრეთ კედელზე გამოსახულია – ,,სასწაული გადარჩენილი ბიჭით“. ხოლო დასავლეთ კედელზე წმ. გიორგის ამბების თხრობის დამამთავრებელი და საზეიმო განწყობის კომპოზიციაა მოცემული – ,,მაცხოვრის მიერ წმინდა მეომართა კურთხევა“: მედალიონში მოთავსებული, მკერდამდე გამოსახული ქრისტე გვირგვინით მოსავს წმინდა მეომრებს გიორგისა და თევდორეს, რომლებიც სიმეტრიულად ფლანკირებენ შესასვლელ კარს. იგივე მეომრები გამოსახულნი არიან მხედრების სახით ეკლესიის ჩრდილოეთ ფასადზე, რომელთა აპოტროფული დანიშნულების ფიგურებიც დასავლეთისკენ, სოფელში მიმავალი გზისკენ არის პირმიქცეული. ადიშის წმ. გიორგის სახელობის დარბაზული ეკლესია ძალიან მაღალი მხატვრულ-ისტორიული მნიშვნელობის ეროვნული ძეგლია.
ადიშშია აღმოჩენილი ქართული მწერლობისა და ლიტერატურის ერთ ერთი უძველესი ძეგლი, ე.წ. “ადიშის ოთხთავი”, რომელიც 897 წელსაა გადაწერილი შატბერდის მონასტერში. ის ამჟამად სვანეთის მუზეუმში ინახება.