მესტია

ლეხთაგის ღვთისმშობლის ეკლესია (ლეხთაგის ლამარია) XIV-XV საუკუნეების ძეგლია, რომელიც სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის ერთ-ერთ უბანში, ლეხთაგში მდებარეობს. იგი ორსართულიანი ნაგებობაა, რომლის ქვედა სართულიც სამ სათავსიანი სადგომია. მას შესასვლელი აღმოსავლეთიდან აქვს, საიდანაც თითქმის კვადრატულ ოთახში ვხვდებით. სწორედ ამ ოთახს ადგას თავზე ეკლესია. კვადრატული ოთახის სამხრეთ კედლიდან გავდივართ შედარებით წაგრძელებულ ოთახში. იგი კამარითაა გადახურული და მის ყველა კედელზე (ჩრდილოეთის გარდა) სარკმლებია. ეს ოთახი კი პირველი ოთახის უკან მდებარე მცირე სადგომს უკავშირდება. ამჟამად ძალზედ ძნელია ამ სამოთახიანი სათავსოს თავდაპირველი ფუნქციის განსაზღვრა. ლეხთაგის მაცხოვრის ეკლესიაში ფრაგმენტების სახით შემორჩენილია ისტორიული მნიშვნელობის, XV საუკუნის მოხატულობა. საკურთხევლის მეორე რეგისტრში გამოსახულია მარიამ ღვთისმშობელი, რომელიც ეხვევა ყრმას და მას ანგელოზები სცემენ თაყვანს. ტაძრის მოხატულობის ქვედა რეგისტრში წარმოდგენილია ტაძრის აღმშენებელი დემეტრე ჩართოლანი და პირნათელ ჯაფარიძის ოჯახი.

 

 

ჟამუშის მაცხოვრის ეკლესია (მაცხვარ) სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის მუნიციპალიტეტში, მულახის თემის სოფელ ჟამუშში მდებარეობს. იგი XI საუკუნით თარიღდება. ტაძარი კოშკებისა და საცხევრებელი სახლების კომპლექსში დგას. ეკლესია დარბაზულია. ნაგებია თლილი ქვით, ფასადებიცა და ინტერიერიც შელესილია. Read more →

ადიშის წმინდა გიორგის ეკლესია (ჯგრაგ) X საუკუნის ძეგლია. იგი სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის მუნიციპალიტეტში, იფარის თემის სოფელ ადიშის სამხრეთ-აღმოსავლეთ განაპირას მდებარეობს, მდინარე ადიშჭალის მარჯვენა მაღალ ნაპირზე. ტაძარში დაცულია XI-XII საუკუნეების კედლის მხატვრობა. ნაგებობა დარბაზული ტიპისაა. იგი მკვეთრად იკვეთება გარემო ლანდშაფტში, რასაც ბუნებრივი ბორცვი და ნაგებობის საკმაოდ შემაღლებული საძირკველი განაპირობებს. ეკლესია ნაგებია მოყვითალო-მორუხო ფერის, თლილი შირიმის კვადრებით. კირით შელესილ ფასადებს ასრულებს სწორკუთხა ლავგარდანი, რომელიც არ გამოეყოფა კედლის დანარჩენ სიბრტყეს. ექსტერიერის ნალესობა ნაწილობრივ დაზიანებულია ისევე, როგორც ჩრდილოეთ ფასადზე დაცული ცნობილი ფრესკული მხატვრობა, რომელიც გაფერმკრთალებული და ნაკლულია. საფსადო დანაწევრება ლაკონური და სადაა: აღმოსავლეთ-დასავლეთის ღერძზე წაგრძელებული ეკლესია დასავლეთ კედელში დატანილი ერთადერთი შესასვლელითა და განივ ფასადებზე, სიმეტრიის ღერძზე გაჭრილი თითო სწორკუთხა სარკმლით არის წარმოდგენილი. სარკმლები შიგნიდან გაგანიერებული და თაღოვანი მოხაზულობისაა, არქიტრავული კარის სამხრეთით ვიწრო ბაქანია, რომელსაც ჩრდილოეთიდან წყობით კიბე აქვს მიდგმული. ეკლესიის სივრცე პატარაა და მთავრდება აფსიდით, რომელიც გაშლილი ნახევარწრეა. აფსიდი კამარას მაღალი შუბლით გამოეყოფა, დარბაზის იატაკზე კი ერთი საფეხურით არის ამაღლებული. საკურთხევლის თაღი სამხრეთ-დასავლეთ და ჩრდილო-დასავლეთ ორსაფეხურიან კუთხის პილასტრებს ებჯინება. საკურთხევლის წინ სამთაღიანი ქვის კანკელია აღმართული, რომელიც გეგმაში მრგვალ წყვილ სვეტებზე დაბჯენილ თაღედს ქმნის. ქვის კანკელზე მხატვრობის ფრაგმენტებია შერჩენილი – ფრონტონი მცენარეული ორნამენტით არის დაფარული.

 

მხატვრობა

ადიშის წმ. გიორგის ეკლესიის ინტერიერი მთლიანად მოხატულია. ღია, ნათელი კოლორიტის მხატვრობა, რომელიც სრულად ეძღვნება წმ. გიორგის კულტს, ადგილობრივ ოსტატის მიერ არის შესრულებული. საკურთხევლის კონქში ვედრების სცენაა: ცენტრში გამოსახულია ტახტზე მჯდომარე ქრისტე კურთხევის ნიშნად აღმართული ხელით, ხოლო მის ორსავ მხარეს ღვთისმშობელი და იოანე ნათლისმცემელი. კედლის ქვემო ნაწილში წარმოდგენილნი არიან ეკლესიის მამანი; ასიმეტრიულად განლაგებული ფიგურებიდან მარცხენა მხარეს წმ. ბასილია, მარჯვენა მხარეს – იოანე ოქროპირი და კიდევ ერთი წმინდანი. დარბაზის კედლების ქვედა რეგისტრები წმ. გიორგის ცხოვრების ამსახველ სცენებს ეთმობა: ჩრდილოეთ კედელზე მოცემულია კომპოზიცია ,,ქალაქ ლასიას სასწაული“, რომელშიც ყურადღებას იქცევს მეფის ასულის ფიგურა, რომელსაც ცენტრალური ადგილი უჭირავს და საოცარი გრაციოზულობით გამოირჩევა; სამხრეთ კედელზე გამოსახულია – ,,სასწაული გადარჩენილი ბიჭით“. ხოლო დასავლეთ კედელზე წმ. გიორგის ამბების თხრობის დამამთავრებელი და საზეიმო განწყობის კომპოზიციაა მოცემული – ,,მაცხოვრის მიერ წმინდა მეომართა კურთხევა“: მედალიონში მოთავსებული, მკერდამდე გამოსახული ქრისტე გვირგვინით მოსავს წმინდა მეომრებს გიორგისა და თევდორეს, რომლებიც სიმეტრიულად ფლანკირებენ შესასვლელ კარს. იგივე მეომრები გამოსახულნი არიან მხედრების სახით ეკლესიის ჩრდილოეთ ფასადზე, რომელთა აპოტროფული დანიშნულების ფიგურებიც დასავლეთისკენ, სოფელში მიმავალი გზისკენ არის პირმიქცეული. ადიშის წმ. გიორგის სახელობის დარბაზული ეკლესია ძალიან მაღალი მხატვრულ-ისტორიული მნიშვნელობის ეროვნული ძეგლია.
ადიშშია აღმოჩენილი ქართული მწერლობისა და ლიტერატურის ერთ ერთი უძველესი ძეგლი, ე.წ. “ადიშის ოთხთავი”, რომელიც 897 წელსაა გადაწერილი შატბერდის მონასტერში. ის ამჟამად სვანეთის მუზეუმში ინახება.

 

 

ლაღამის მაცხოვრის ეკლესია განვითარებული შუასაუკუნეების ტაძარია, რომელიც სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მესტიის ერთ-ერთ ძველ უბანში, ლაღამში მდებარეობს. იგი გამორჩეული ძეგლია როგორც არქიტექტურული, ისე ფრესკული მხატვრობის თვალსაზრისით. ეკლესია ორსართულიანი, კრიპტიანი ნაგებობაა. პირველი სართული VIII- IX საუკუნეებშია აგებული, XIII საუკუნეში მეორე სართული დაუშენებიათ, მშენებლობის მესამე ეტაპი კი დასავლეთის მინაშენია. ქვედა ეკლესია ძალზე მცირე ზომის დარბაზული ეკლესიაა, მარტივი, სადა ინტერიერით და ბრტყელი საკურთხევლით. ქვედა ეკლესიას მოგვიანებით გაკეთებული მინაშენი აქვს, რაც ზედა ეკლესიის მშენებლობით აიხსნება. ზედა ეკლესია, უფრო მოზრდილი, დარბაზული ნაგებობაა, რომლის ინტერიერი პილასტრებზე დაყრდნობილი კედლის თაღებით და კამარის ორ თანაბარ ნაწილად გამყოფი საბჯენი თაღით არის დანაწევრებული. დასავლეთი მხრიდან მასაც მინაშენი ახლავს. ტაძრის ფასადებზე სარკმლებია, რომლებიც სადა, ლილვოვანი საპირეებითაა მორთული. როგორც ქვედა, ისე ზედა ეკლესიები და ზედა ეკლესიის სამი ფასადი მოხატულია. პირველი სართული ნატეხი კლდის ქვით, მეორე სართული კი შირიმის კარგად ნათალი კვადრებითაა ნაშენი. მინაშენში ნატეხი კლდის ქვაა გამოყენებული, მხოლოდ კონსტრუქციული ნაწილებია შირიმის ქვაში გამოთლილი.

ლაღამის მაცხოვრის ეკლესიის ინტერიერის მოხატულობაში შემორჩენილი საქტიტორო წარწერებიდან ვგებულობთ, რომ ლაღამის ზედა ეკლესიის მაშენებელი შალვა ქირქიშლიანი იყო, ხოლო მოხატულობის მომგებელი – მისი ძმა, ნექე. ტაძარში თავმოყრილია სხვადასხვა პერიოდის, განსხვავებული სტილის ფრესკები. გარდა ამისა აქ დაცულია ისტორიულ პირთა, ადგილობრივ აზნაურთა – ქირქიშლიანების – საერო პორტრეტები. ლაღამის ზედა ეკლესიის მოხატულობა სვანეთში შემორჩენილი ე.წ. “პალეოლოგოსთა ხანის” მხატვრობის მნიშვნელოვანი ნიმუშებია (პალეოლოგოსთა სტილი XIII საუკუნის ქრისტიანულ ხელოვნებაში გავრცელებული ახალი მიმდინარეობაა, რომლისთვისაც დამახასიათებელია ინტერესი ანტიკურობისადმი, მეტი თავისუფლება და დინამიკურობა, ფერწერულობა და ემოციურობა). ფრესკები ძალიან მრავალფეროვანია და შეიცავს ძველი და ახალი აღთქმის სცენებს, წმინდანთა გამოსახულებებს და “სამების” ძალიან იშვიათ იკონოგრაფიულ სქემას (ისეთივეს, როგორიც უბისის ტაძარში გვხვდება).
ლაღამის ეკლესიიდან 250 მეტრში მდებარეობს საოცარი ქართველი მთამსვლელის, მიხეილ ხერგიანის სახლმუზეუმი, რომელსაც აუცილებლად უნდა ეწვიოთ თუკი მესტიას ესტუმრებით.

 

ზედა ეკლესიის მოხატულობის რეპერტუარი

სცენები: “სამება”, ადამ და ევას ისტორია, ხარება, შობა, მირქმა, ნათლისღება, ფერისცვალება, ლაზარეს აღდგინება, იერუსალიმად შესვლა, ჯვარცმა, მენელსაცხებლე დედანი უფლის საფლავთან, ჯოჯოხეთის წარმოტყვევნა, ამაღლება.
ციური ძალნი: ანგელოზი, ქერობინი, მთავარანგელოზები.
წინასწარმეტყველები: წმ. დავით, წმ. სოლომონ, ესაია, დანიელი.
მოციქულნი: წმ. პეტრე, წმ. პავლე.
ეკლესიის მამები: წმ. იოანე ოქროპირი, წმ. ბასილი დიდი.
დიაკვნები: წმ. სტეფანე პირველმოწამე, წმ. გერმანე.
წმინდანები: წმ. გიორგი, წმ. მარინე, წმ. დემეტრე, წმ. ირინე, წმ. ეკატერინე, წმ. ბარბალე, წმ. კვირიკე, წმ. ივლიტა, წმ. ქრისტინე, წმ. თეკლა.
სიმბოლური გამოსახულებები: გოლგოთის ჯვარი, განედლებული ჯვარი.
საერო პირები: მთავრები, ერისთავები, ფეოდალები, შალვა ქირქიშლიანი.
ორნამენტები: კიბისებური, ყვავილოვანი, სტილიზებური ყლორტი.